Stopa przywiedziona (sierpowata) u dziecka – sytuacja kiedy stopa ucieka do środka

 Jest jedną z częstszych wad stóp u niemowlaków, objawiająca się „uciekaniem stopy do środka”. Stopa przywiedziona, sierpowata – to właśnie o niej dzisiaj rozmawiamy. 

Stopa przywiedziona, sierpowata (Metatarsus Adductus -MTA) to wada stopy charakteryzująca się przywiedzeniem przodostopia w jednej płaszczyźnie w przeciwieństwie do złożonej wady jakim jest np. stopa końsko –szpotawa. W szczególności przyglądając się stopie dziecka powinniśmy zwrócić uwagę na parę charakterystycznych szczegółów.

Stopa taka charakteryzuje się pogłębieniem bruzdy przyśrodkowej wraz z rozciągnięciem bocznego brzegu stopy. Dodatkowo zauważyć można przesuniecie wszystkich kości w obrębie stawu Lisfranca bez zmian w obrębię tyłostopia (pięty).

Przywodzenie śródstopia jest jedną z częstszych wad wrodzonych stopy u noworodków, z częstością występowania od jednego do dwóch przypadków na 1000 urodzeń. Jego pochodzenie nie jest dokładnie określone lecz sugeruje się że wpływ na nie ma zwiększone ciśnienie wewnątrzmaciczne, nieprawidłowości kostne i nieprawidłowe przyczepy mięśniowe. Według literatury zaznacza się, iż niestety nie wszystkie wady ustępują samoistnie. Około 11-14 % wad będzie wymagało leczenia.

Jak można ocenić stopień wady?

Przyglądając się tej wadzie w szczególności warto ocenić stopień nasilenia przywiedzenia przodostopia oraz możliwość jego korekcji czy elastyczności wady.

Odnośnie pierwszej części stosujemy skale Bleck’a przy użyciu linii dwusiecznej (bisector line). Brzmi skomplikowanie lecz polega na podzielenie stopy od strony podeszwowej linia która będzie przebiegać prostopadle do podłoża dzieląc piętę na dwie równe części. Prawidłowo linia ta powinna przebiegać pomiędzy II i III kości śródstopia. Jeśli okazuje się, że jest inaczej odpowiednio świadczy nam o nasileniu wady.

Można również posłużyć się wyliczeniem kąta Engel’a lub poddać ocenie wg. Sgarlato lecz do tego potrzebujemy zdjęcia RTG. W młodszej grupie dzieci brak kostnienia kości stępu nie pozwala na łatwe obliczenie wielu z tych kątów. Kąty radiograficzne o najwyższej oparte na strukturach kostnych, pojawiają się dopiero po ukończeniu piątego roku życia.

Drugą kwestią jest elastyczność wady. Polega ona na biernej korekcji stopy oraz ocenie czy jest możliwe ułożenie stopy w odpowiednim ułożeniu. Niejednokrotnie do 3 roku życia mamy możliwość biernego prawidłowego ustawienia stopy, od 4 roku w wzwyż często biernie już nie mamy wpływu na biernie ustawienie stopy w osi.

Ważna jest również ocena stopy pod wpływem obciążenia, gdyż część MTA może ujawnić się dopiero pod wpływem docisku do podłoża.

Na co należy również spojrzeć?

Nie możemy patrzeć na stopę w odosobnieniu. Stopa dziecka należy do całości funkcjonowania całego organizmu malucha. W trakcie obserwacji warto spojrzeć na zakres ruchomości w szczególności biodra oraz kolana. Również obserwacja chodu może wiele nam powiedzieć jak dziecko obciąża stopę oraz czy nie występują oznaki asymetrii ciała. Czasem uciekanie nogi do środka jakim jest MTA, kojarzone jest z chodem gołębim <zobacz więcej>.

Zauważa się, że w toku rozwojowej dysplazji stawu biodrowego występuje częściej w przywodzenie śródstopia. Również podczas skręcenia piszczeli (internal tibial torsion) następuje silniejsze wygięcie przodostopia do środka.

Warto również spojrzeć na sposób siedzenia dziecka. Siadanie na stopach, kiedy stopy uciekają do środka wzmagają wadę. Podobną sytuacje mamy w źle dopasowanych krzesłach, kiedy stopy nie są oparte o podłoże. Dziecko w takiej sytuacji często podwija stopy pod krzesło oraz je przywodzi.

Jak leczyć?

Sposób leczenie będzie w szczególności zależeć od stopnia wady oraz jego elastyczności, od sytuacji w której tylko będziemy obserwować dziecko (forma elastyczna) do operacji najsztywniejszych wersjach stopy.  Według literatury zaproponowano różne możliwości leczenia.

W formach elastycznych oraz o niskim stopniu można rozważyć zastosowanie bandaży korekcyjnych.

Sytuacje kiedy deformacja jest półsztywna leczeniem z wyboru są zwykle opatrunki seryjne lub specjalne ortezy (Bebax), których uzyskano akceptowalne wyniki dla korekcji deformacji stopy MA po założeniu seryjnych opatrunków. Gipsy takie były noszone zazwyczaj od 6 do 12 tygodni.

W sztywniejszych formach zalecana jest operacja. W szczególności u dzieci w wieku od 4 do 10 lat (przed osiągnięciem dojrzałości szkieletowej) chirurg powinien głównie rozważyć operację, jeśli deformacja rzeczywiście wpływa na zdolność dziecka do chodzenia i funkcjonowania. Zdecydowana większość tych młodych pacjentów nie powinna być leczona chirurgicznie, dopóki nie osiągną dojrzałości szkieletowej, a wpływ deformacji można określić na podstawie ich zdolności do codziennego funkcjonowania.

Czy przywiedzenie śródstopia dziecka może wpływać na funkcjonowanie w wieku dorosłym?

Istnieją niejednoznaczne dowody dotyczące odległego wpływu przywodzenia śródstopia na stopę osoby dorosłej. Niektórzy autorzy sugerują, że jeśli przywodzenie śródstopia utrzymuje się w wieku dorosłym, może prowadzić do rozwoju palucha koślawego, skośnej stopy lub palców młotkowatych, palcowania, zwiększonego skrętu przyśrodkowej piszczeli, złamań przeciążeniowych piątej kości śródstopia, trudności w dopasowaniu butów i może przyczynić się do późniejszego upadania lub potykania się w życiu.

Czy zakładanie lewego buta na prawą nogę pomoże?

Takie praktyki powinny już dawno wyjść z mody. Niestety takie „leczenie” może powodować więcej szkody niż pożytku. Zwracamy w szczególności na odpowiedni but u dziecka, kierując się zasada wspierania, a nie przeszkadzania w rozwoju malucha. Po więcej informacji jak dobrać odpowiedni bucik odsyłam do naszego artykułu.

Bibliografia:

Williams C, James A, Tran T. Metatarsus adductus: development of a non-surgical treatment pathway. J Paediatr Child Health. 2013;49:428–33. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23647850/

The Newborn Foot. ALVIN I. GORE, M.D., D.P.M., AND JEANNE P. SPENCER, M.D. Am Fam Physician. 2004;69(4):865-872

Losa Iglesias, Marta & Vallejo, Ricardo & Crespo, Antonio & Fuentes, Paloma. (2009). Poor Sitting Posture and Metatarsus Adductus Deformity. Journal of the American Podiatric Medical Association. 99. 174-7. 10.7547/0980174.

Marshall, Nicole et al. “The identification and appraisal of assessment tools used to evaluate metatarsus adductus: a systematic review of their measurement properties.” Journal of foot and ankle research vol. 11 25. 1 Jun. 2018,

Karimi, Mohammad et al. “Conservative Treatment for Metatarsus Adductus, A Systematic Review of Literature.” The Journal of foot and ankle surgery : official publication of the American College of Foot and Ankle Surgeons vol. 61,4 (2022): 914-919.

Resistant metatarsus adductus: prospective randomized trial of casting versus orthosis John E. Herzenberg • Rolf D. Burghardt. J Orthop Sci (2014) 19:250–256

Elia Utrilla-Rodríguez, María Jesús Guerrero-Martínez-Cañavete, Manuel Albornoz-Cabello, Pedro V. Munuera-Martínez, Corrective Bandage for Conservative Treatment of Metatarsus Adductus: Retrospective Study, Physical Therapy, Volume 96, Issue 1, 1 January 2016, Pages 46–52

Panski, Avi et al. “Universal neonatal foot orthotics-a novel treatment of infantile metatarsus adductus.” European journal of pediatrics vol. 180,9 (2021): 2943-2949.