„Krzywe stópki” u dzieci – czy to koślawość stóp, stopa płasko – koślawa?

Koślawość stóp lub tez stopa płasko-koślawa jest jedną z najczęściej spotykanych wad postawy u dziecka. Lecz nie w każdym przypadku możemy mówić o wadzie postawy, gdyż koślawość stóp jest fizjologią u każdego dziecka, lecz istnieją pewne granice.

Stopy pod względem budowy oraz funkcji są fenomenalnie złożonym systemem, składający się aż z 26 kości oraz 33 więzadeł wraz z mięśniami i innymi tkankami. Nic więc dziwnego, że poza swoją istotną funkcją w życiu każdego z nas, możemy również spotkać wiele deformacji. Jednym z nich jest koślawość stóp u dziecka. Przy czym koślawość stóp u dziecka jest naturalnym elementem rozwoju lecz istnieją pewne „ale”, które powodują, że o fizjologii już nie możemy mówić.

Kiedy możemy powiedzieć, że moje dziecko ma koślawość stóp?

O koślawości stóp mówimy w sytuacji kiedy pięta znajduje się w ewersji (odwiedzeniu) w stosunku do przodostopia. Prościej mówiąc, pięta „ucieka” na bok, a reszta stopy do środka. Rodzice często zauważają również opadniecie przyśrodkowego łuku stopy oraz podniesienie łuku bocznego (małe palce uniesione są do góry). Częstym objawem koślawienia stopy jest również zdarcie przyśrodkowej części obuwia dziecka, wynika to z faktu większego obciążenia przyśrodkowej części stopy.

Czemu stopy mojego dziecka się koślawią?

Koślawość pięt jest naturalnym etapem rozwoju dziecka, dzięki któremu ma on możliwość prawidłowego zwrostu. Myśląc o koślawości pięt nie możemy tylko skupiać się na samej pięcie, gdyż cały nasz organizm jest systemem naczyń połączonych. Patrząc od dołu do góry na ciało dziecka, na początku powinniśmy przyjrzeć się samej stopie.  „Uciekanie” pięty za zewnątrz wynika częściowo z budowy anatomicznej kości skokowej. W której to ustawienie szyjki zmienia się wraz z wiekiem, początkowa jej budowa predysponuje do koślawego ustawienia pięty, gdyż to właśnie kość piętowa jest połączona z kością skokową.

Następnie…

Spójrzmy trochę wyżej, tym razem nasz wzrok skupi się staw biodrowy. Jego budowa u dziecka różni się znacząco od osoby dorosłej. W szczególnością kątem przodopochylenia szyjki kości udowej (kąt antetorsji). U osób dorosłych wynosi on 12 stopni, u dziecka w zależności od wieku sięga nawet 40 stopni. Wyniku czego noga dziecka ustawia się w rotacji wewnętrznej.

Również powinniśmy mieć na uwadze większą elastyczność więzadeł małego dziecka. W wyniku większej elastyczności struktur biernych możliwa jest zmiana prawidłowej osi stawów. Nasz organizm w trakcie rozwoju zwiększa „sztywność” stawów, by to mogło nastąpić odpowiednio jest dobrze dobrany ruch. To właśnie ruch daje możliwość prawidłowej korekcji postawy ciała, a tym samym przebudowę stawową.

Sama anatomia to nie wszystko…

Dziecko ma predyspozycje to przybywania w postawie koślawości stóp, lecz by organizm miał możliwość wytworzenia prawidłowej osi jaki występuje u osoby dorosłej musi mieć ku temu możliwości. Czyli powinien odpowiednio się poruszać. To dzięki ruchowi nasze struktury otrzymują odpowiednią informacje w celu przebudowy tkankowej, a tym samym dostosowania się do środowiska dziecka. Jeśli nasz maluszek przebywa większości w pozycji siedzącej, dodatkowo jeśli jest to siad w literce „W”, nie liczmy ta no że organizm malca będzie się rozwijał prawidłowo.

Od kiedy dziecko koślawi stopy?

Pewnie większość rodziców zauważa koślawość stóp swojego dziecka w czasie pierwszych kroków malucha. Pod wpływem ciężaru ciała, jak i również ze względu na gorsze opanowanie równowagi u dziecka, a tym samym większym balansowaniem ciężaru ujawnia się mocniejsze odchodzenie pięty za zewnątrz.  Lecz warto wiedzieć, ze na nadmierną koślawość stóp dziecko „pracuje” już od początku swojego życia.

Hmm, to niby już od kiedy?

Pewne wady wrodzone (stopa płasko- koślawa wrodzona), występuje już od pierwszych dni malucha. Jest to wada nabyta, charakteryzująca się nadmiernym uniesieniem pięty oraz całej stopy wraz z przykurczonymi palcami u stóp. W takim przypadku należy udać się do ortopedy dziecięcego, który oceni stopkę maluszka (zdjęcie powyżej). Często zalecana jest operacja.

To dzięki ruchowi nasze struktury otrzymują odpowiednią informacje w celu przebudowy tkankowej, a tym samym dostosowania się do środowiska dziecka.

Patrząc na stopę malucha należy patrzeć na całokształt rozwoju. Wszystkie formy asymetrii, mogą mieć swój skutek również stopie. Nie odpowiednie obracanie, brak pozycji leżenia bokiem, chodzenie na pośladkach nie sprzyjają prawidłowemu rozwojowi stopy.

Na co powinienem zwrócić uwagę u malucha?

W około 3 miesiąca życia stopa malucha po raz pierwszy uzyskuje pozycje „zero” w stawie skokowym. Czyli ma możliwość uzyskania pozycji pośredniej między zgięciem podeszwowym, a grzbietowym. U takiego maluszka stopa dziecka powinna być elastyczna oraz delikatna, gdyż większość jej elementów nie uległą jeszcze kostnieniu. Zachodzi to przez kolejne etapy życia (kość łódkowata ulega kostnieniu nawet około 10 roku życia !)

Rodzic powinien również zwrócić uwagę na ustawienie stopy w pierwszym momencie obciążenia. Czyli… w trakcie leżenia bokiem malucha. W tej pozycji stopa dziecka powinna leżeć całą powierzchnią na podeszwie stopy. Jest to idealny trening malucha, w którym uczy się odwracać oraz nawracać stopę.

Również pozycja na plecach jest polem do popisu dla rozwijającej się stópki. Wkładanie jej do ust to nie tylko „kosztowanie” nowego świata. Lecz również umożliwienie przyjęcia pozycji supinacyjnej (odwrócenia) dla stopy wraz z zgięciem, odwiedzeniem oraz rotacją zewnętrzną w stawie biodrowym.  Więcej o bioderkach dla malucha poczytacie w tym artykule <tutaj>.

Jak ocenić koślawość stóp u starszego dziecka?

Pewnie zapytacie czy są jakieś normy mówiące jednoznacznie, że moje dziecko rozwija się prawidłowo. I tutaj muszę was zasmucić… Niestety nie ma. Jest to tak zawiły temat, iż badaczom nie udało się dojść do konsensu.  Pod względem radiologicznym kąt skokowo-piętowy u osoby dorosłej powinien wynosić 25-40 stopni.

Hmm, no i co teraz?

Może i nie mamy żadnych norm, lecz jesteśmy oszacować jak wygląda pozycja dziecka (oraz jego stopy) w różnych aktywnościach, a to daje nam obraz jego prawidłowego rozwoju.

Czy dziecko w trakcie większości aktywności przebywa w pozycji koślawości stóp, czy występuje asymetria. Jak wygląda zakres ruchomości w stopie, biodrze, torsji kolana oraz kręgosłupie wraz z odcinkiem szyjnym na czele. Pewnie zapytacie, co ma szyja do stopy? Dużo… brak prawidłowej rotacji w odcinku szyjnym powoduje niejednokrotnie całą fale zmian w ciele. Między innymi nieprawidłowym przeniesieniem środka ciężkości, co może skutkować koślawym ustawieniem stopy.

Pozycja stojąca, prawdy nam nie powie

Jednym z częstych badań jakie spotkamy u fizjoterapeuty jest postawienie dziecka na podoskopie. Niestety, niejednokrotnie podoskop który znajduje się wyżej niż podłoga wyzwala u dziecka reakcje równoważne, zaburzają tym samym badanie. Również badanie na podoskopie jest badaniem statycznym, a jednak najważniejszy w życiu dziecka jest ruch. Podoskop może nam służyć jako forma pomocna lecz nie powinien stanowić kompendium całego badania fizjoterapeuty.

Podsumowanie

Pozycja koślawości stóp u dziecka jest naturalnym elementem rozwoju, lecz nie może stanowić dominującej pozycji w pozycjach statycznych (stanie) oraz dynamicznych jak chodzenie, bieganie. To właśnie od całości badania dziecka będzie zależeć czy wymagana będą ćwiczenia korekcyjne.

Bibliografia:

https://radiopaedia.org/articles/talocalcaneal-angle

Michał Walczak, Ewa Misterska. Ocena wpływu wybranych parametrów morfologicznych na występowanie stopy płasko-koślawej u dzieci. Nowiny Lekarskie 2008, 77, 5, 343–346

Marek Okoński. Flexible flatfoot in children – when is the normal variant and when should they be treated? Standardy medyczne/pediatria. 2021/18