Oddychanie przez usta u dzieci – czy otwarte usta stanowią problem?
Niejednokrotnie możemy spotkać sytuacje w której dzieci nawykowo mają otwarte usta. Oddychają przez usta jak i również w takiej pozycji śpią. Czy taka sytuacja może przeszkadzać w rozwoju dziecka?
Przejdźmy do fizjologii
Przyglądając się budowie nosa jak i ust myślę, że każdy jednoznacznie stwierdzi iż oddychać powinniśmy przez nos. Jego budowa anatomiczna jest tak skonstruowana by powietrze przechodzące przez nozdrza mogło być ogrzane i oczyszczone zanim trafi do naszych płuc. Co więcej oddychanie przez usta uniemożliwia prawidłowe ułożenie języka na podniebieniu górnym.
A co ma do tego język?
Wbrew pozorom bardzo dużo. Sprawna praca języka to poprawna możliwość mówienia ssania, żucia czy też przełykania. A jak język prawidłowo ma pracować jeśli nie jest w odpowiedniej swej pozycji? Co więcej badania naukowe jasno pokazują, iż ustawienie języka jak i nawykowe oddychanie przez usta wpływa na zmianę kształtu twarzoczaszki.
Wysunięcie głowy do przodu powoduje zmiany w postawie żuchwy, kości gnykowej i języka, z konsekwencjami dla wzrostu i okluzji kości twarzoczaszki oraz funkcji jaką mają pełnić.
Język niejako leżąc na podniebieniu twardym stymuluje go do rozwoju wpływając na jego kształt. Prawidłowy kształt podniebienia twardego daje odpowiednią możliwość wytworzenia dostatecznej ilości miejsca dla zębów. Brak tego miejsca często doprowadza do wad zgryzu, między innymi zgryzu krzyżowego.
Wracając do języka spróbujcie wypowiedzieć literę “r” lub “l”, Gdzie znajduję się język? By prawidłowo wypowiedzieć takie głoski język musi dotykać górnego wysklepienia jamy nosowej. Nie powinien leżeć na dole jamy ustnej czy też przy górnym łuku zębowym lub pomiędzy szparą zębową. Takie ustawienie języka często spotykamy u dzieci oddychających przez usta.
Jak wpływa oddychanie przez usta na funkcjonowanie dzieci?
Głównymi objawami oddychania przez usta wymieniane przez autorów badań naukowych były: senność w ciągu dnia, bóle głowy, pobudzenie i moczenie nocne, częste zmęczenie, niski apetyt, bruksizm, problemy w szkole, a nawet trudności w nauce i zaburzenia zachowania. Często związane jest z jakością naszego oddechu. Oddech przez usta jest krótszy i płytszy w porównaniu z oddechem przez nos. Mniej powietrza to również mniejsza wymiana gazowa w płucach w wyniku czego musimy zwiększyć ilość oddechów. Czym szybciej oddychamy tym mniej wykorzystujemy naszą pojemność życiową płuc i mniej dostarczamy tlenu do naszego organizmu.
Czy oddychanie przez usta wpływa na postawę dzieci?
Oddychanie stanowi podstawę naszego życia dlatego organizm dopasowuje pozycje naszego ciała by w jak najlepszy sposób umożliwić spełnienie tej funkcji.
Z tego powodu sprzyja pojawianiu się zmian postawy, gdyż dziecko, które chronicznie oddycha przez usta, aby lepiej oddychać, musi dostosować postawę głowy. Głowa przemieszcza się do przodu (protrakcja) wykonując równocześnie wyprost w górnym odcinku szyjnym korygując drogę dróg oddechowych.
Wysunięcie głowy do przodu powoduje zmiany w postawie żuchwy, kości gnykowej i języka, z konsekwencjami dla wzrostu i okluzji kości twarzoczaszki oraz funkcji jaką mają pełnić.
Aby zrekompensować te złe ułożenie głowy w stosunku do szyi, kręgosłup i reszta ciała ulegają zmianom. Kiedy szyja jest zgięta do przodu, łopatki są uniesione, a przednia część klatki piersiowej jest przesunięta do przodu, co powoduje, że oddychanie jest szybsze i krótsze, przy niewielkim działaniu przepony.
Czemu moje dziecko nie oddycha przez nos?
Oddychanie przez nos może być organiczne (obturacyjne) lub funkcjonalne. Organiczne oddychanie przez usta jest spowodowane czynnikami obturacyjnymi, które mogą być spowodowane przeszkodami mechanicznymi w jamie nosowej lub ustnej, nosie nosowej lub nosogardzieli.
Autorzy są zgodni, że wśród najczęstszych zmian w górnych drogach oddechowych, które mogą prowadzić do tego typu oddychania, wyróżniają się: skrzywienie przegrody lub przegrody nosowej, przerost migdałków gardłowych, (wrodzone) wady rozwojowe kości nosa, przerost małżowin lub migdałków (gardła i/lub podniebienia) oraz choroby płuc (astma, zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli), przewlekłe infekcje migdałków podniebiennych i alergie dróg oddechowych lub choroby zapalne (alergiczny nieżyt nosa).
Do przyczyn również możemy zaliczyć zbyt krótkie wędzidełko, które nie pozwala językowi przyjąć prawidłowej pozycji. Warto zwrócić również na pozycję ciała dziecka. Tak jak pisaliśmy wcześniej przesunięcie głowy do przodu będzie rzutować zmianą ustawienia żuchwy, a tym samym często otwarciem ust.
Przyczyn otwartych ust u dzieci może być wiele i wymagają szerszego spojrzenia na organizm dziecka. Niejednokrotnie usunięcie zmian pierwotnych (jak np. usunięcie migdałka) nie przynosi oczekiwanych rezultatów, gdyż dziecko pozostaje w swoim kompensacyjnym ustawieniu. Dlatego tak ważna jest współpraca z różnymi specjalistami by znaleźć odpowiednie rozwiązanie.
Piśmienictwo:
Patricia Machado, Carolina Mezzomo, Ana Badaró. Body posture and the stomatognathic functions in mouth breathing children: a literature review https://doi.org/10.1590/S1516-18462012005000033
Zhao Z, Zheng L, Huang X, Li C, Liu J, Hu Y. Effects of mouth breathing on facial skeletal development in children: a systematic review and meta-analysis. BMC Oral Health. 2021 Mar 10;21(1):108. doi: 10.1186/s12903-021-01458-7. PMID: 33691678; PMCID: PMC7944632.
Patricia Dayrell Neiva, Renata Noce Kirkwood, Polyana Leite Mendes, Karl Zabjek, Helena Gonçalves Becker, Sunita Mathur. Postural disorders in mouth breathing children: a systematic review, Brazilian Journal of Physical Therapy, Volume 22, Issue 1, 2018, Pages 7-19, ISSN 1413-3555