Koślawe kolana u dziecka – naturalny rozwój czy już może problem do zmartwień?
Jedną z najczęściej niepokojących wad postawy dzieci wśród rodziców jest koślawość kończyn dolnych. Rodzice często informują terapeutę, iż nogi dziecka uciekają do „środka”. Czy jest czymś się niepokoić, czy jest to tylko naturalny etap rozwoju każdego dziecka, czy może warto przyjrzeć się temu bliżej?
Patrząc na rozwój kończyn dolnych <patrz tutaj> u dzieci można zauważyć pewną harmonie. Nasze nogi zmieniają się w trakcie rozwoju od ułożenia szpotawego <patrz tutaj> (kolana układają się na zewnątrz), poprzez neutralne ułożenie do koślawego (kolana są skierowane do środka), aż do ustawienia kolan, który prezentuje się u osoby dorosłej. Końcowy etap zmiany osi kończyny dolnej reguluje się między 6-7 rokiem życia dziecka. Oczywiście u osób dorosłych kolana również ułożone są w koślawości, lecz w mniejszej wartości niż u dzieci.
Więc jeśli koślawość jest fizjologicznym etapem rozwoju, to nie mam czym się martwić?
Niestety nie jest tak do końca, mogą wystąpić pewne sytuacje które mogą zaburzyć ten rozwój doprowadzając do patologicznej koślawości, która nie wróci już do normy w trakcie dorastania dziecka. Jeśli mówimy o fizjologicznej koślawości swój szczyt wartości osiąga około 4-5 roku życia oraz symetrycznie obejmuje obie kończyny. Dziecko w trakcie chodu czy biegu nie uskarża się na żaden ból czy dyskomfort.
Jakie mogą być przyczyny nieprawidłowego rozwoju koślawości?
Wśród przyczyn które mogą zaburzyć prawidłowy rozwój możemy wyróżnić różnego rodzaje złamania kości piszczelowej w szczególności nasady bliższej oraz kości udowej nasady dalszej. W trakcie takich złamań może dojść do nieprawidłowego wzrostu lub nadbudowy tkanki kostnej, która będzie zaburzać oś kończyny dolnej. Krzywice, dysplazje stawów biodrowych oraz niektóre schorzenia neurologiczne jak mózgowe porażenie dziecięce będą predysponować do koślawości kolan.
Na co zwrócić w trakcie badania koślawości kolana?
Przyczyny nadmierne koślawości kolan nie zawsze musimy doszukiwać się bezpośrednio w samym stawie kolanowym. Nadmierna rotacja wewnętrzna kości udowej predysponuje do takiego ustawienia kolana. Może to wynikać z przyczyn nieprawidłowego ślizgu w panewce jak i osłabionych mięśni odpowiedzialnych za rotację zewnętrzną w biodrze (grupa tylnych mięśni miednicy na czele z mięśniem pośladkowym wielkim). Również nieprawidłowa antetorsja kości udowej będzie ustawiać biodro w rotacji skierowanej do wewnątrz.
Fizjologiczna koślawość kolan swój szczyt wartości osiąga około 4-5 roku życia oraz symetrycznie obejmuje obie kończyny.
Warto pamiętać, o nadmiernych przodopochyleniu miednicy, która poniekąd wymusza ustawienie nóg do wewnątrz. W tym przypadku jedną z przyczyn mogą być słabe mięśnie posturalne (np. mięśnie brzucha). W trakcie badania powinniśmy zwrócić uwagę, w która stronę skierowane są rzepki, jeśli do przodu to prawdopodobnie rotacja wewnętrzna w biodrze nie jest główną domeną problemu. Poza rotacją w biodrze warto przyjrzeć się również rotacji w podudziu oraz w jaki sposób dziecko układa swoją stopę. Właśnie w tym przypadku rzepki będą ustawione na wprost lecz w wyniku rotacji podudzia będziemy mieć sytuacje, w której kolana dziecka będą ustawiać się w koślawości. Warto również w trakcie badania przyjrzeć się stopą dziecka. Niejednokrotnie koślawość kolan wiąże się również z stopą płasko- koślawą. Więcej na ten temat znajdziecie tutaj <stopa płasko-koślawa>.
Prostym testem przesiewowym jest zbadanie odległości pomiędzy kostkami przyśrodkowymi, w staniu z złączonymi nogami. Jeśli odległość jest większa niż 5-8 cm warto przyjrzeć się problemowi bliżej (duży zakres liczbowy wynika z rozbieżności pomiędzy poszczególnymi badaniami naukowymi). Również prawidłowy kąt koślawości w wieku 4 lat może wynosić około 10-15°, by w wieku około 6-7 lat wynosić 7°, czyli podobnie jak u osoby dorosłej.
Lecz wszystko o czym tutaj pisaliśmy jest badaniem w środowisku statycznym, a jak wiadomo że najważniejszą rzeczą w naszym życiu jest to, nie jak się wygląda lecz jak się poruszamy (no prawie najważniejszą u wszystkich ;d). W trakcie chodu lub nawet przysiadu patrzymy na jakość ruchu. Jak ustawiają się nogi oraz czy nie występuje nadmierne przesunięcie kolana do środka, czy też nie mamy do czynienia z przeskakiwaniem w kolanie. Warto sprawdzić umiejętność stania na jednej nodze oraz jego jakość. Przede wszystkim należy ocenić czy dziecko potrafi aktywnie kontrolować swoja postawę oraz prawidłowe ustawienie nóg. Poprzez pozycje łatwiejsze czyli w staniu, czy też w trudniejszych formach ruchu jakim jest przysiad czy chód.
I co dalej, jak wygląda dalsze postępowanie?
Jeśli dotarłeś już do końca tego postu to niestety muszę Cię zmartwić, gdyż nie dostaniesz gotowej odpowiedzi. Leczenie to będzie zależne od diagnozy. Jeśli mamy do czynienia z chorobami metabolicznymi to przede wszystkim powinniśmy zająć się ich prawidłowym leczeniem z współpracą z lekarzem. W sytuacji nieprawidłowości jakości ruchu należy wdrożyć ćwiczenia fizjoterapeutyczne, które będą umożliwiały utrzymanie prawidłowej osi ruchu oraz wzmocnienia mięśni posturalnych.
Krótkie podsumowanie 😉
Piśmiennictwo:
Schoenecker PL, Rich MM. The Lower Extremity. In: Lovell and Winter’s Pediatric Orthopaedics, 6th ed, Morrissy RT, Weinstein SL (Eds), Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2006. p.1158.
The knee and leg. In: Tachdjian MO. Clinical Pediatric Orthopedics: The Art of Diagnosis and Principles of Management. Appleton & Lange, Stamford, CT 1997. p.87.
OMIM: Online Mendelian Inheritance in Man (www.ncbi.nlm.nih.gov/omim/).
Scott Rosenfeld. Approach to the child with knock-knees. Up to Date, Apr 22, 2019
Ibrahim Ahmed Mostafa, Mohammed Hassan, Mohammed shaaban El Mitwalli. Management of genu valgum in children. The Egyptian Orthopedic Journal; 2018 supplement (2), December, 54: 28-35