Czy postawa ciała może zależeć od wady zgryzu?

U większości osób prawidłowy zgryz kojarzony jest z ładnymi zębami oraz odpowiednią artykulacją, jednak istnieje wiele danych, mówiących o wpływie na stawów skroniowo-żuchwowych również na postawę ciała.

W jaki sposób ustawienie żuchwy może wpływać na resztę ciała?

Stawy skroniowo żuchowe stanowią funkcjonalnie jeden z najwyżej zlokalizowanych stawów w naszym ciele, który ściśle współpracuje z górnym odcinkiem szyjnym. O tej zależności pisaliśmy już w innym artykule <tutaj>. Ze względu na silne unerwienie tego obszaru oraz ilość zlokalizowanych receptorów (wzrok, mięśnie podpotyliczne) region ten stanowi bardzo istotny element, kontrolujący postawę ciała.

Nieprawidłowy zgryz, urazy żuchwy, parafunkcje (zgrzytanie zębami, bruksizm) będą wpływać na zaburzenia napięcia mięśniowego. Najnowsze badania wykazują, że napięcie mięśniowe jest jedną z ważniejszych przyczyn pojawienia się patologii w stawie. 

Ustawienie głowy, a reszta ciała

Patrząc na postawę ciała nigdy nie możemy spoglądać na każdy jego element z osobna. Przesunięcie głowy do przodu, spotykane często w trakcie używania telefonu <tutaj>, będzie wpływać na powiększenie protrakcji głowy (wysunięcie jej do przodu). Tym samym środek ciężkości przesunie się również do przodu, spowodując zwiększenie lordozy odcinka szyjnego oraz lędźwiowego, ustawiając żuchwę w retruzji (tyłozgryz). Natomiast przesunięcie rzutu siły ciężkości ku tyłowi będzie dawało ustawienie odcinka szyjnego i lędźwiowego kręgosłupa w wyproście, a żuchwa ustawiona będzie wtedy w protruzji.

Czy wada zgryzu może wpływać na ból zlokalizowany poniżej głowy?

Jest kilka teorii wyjaśniających tak daleki zasięg występowania zależnych od siebie zaburzeń. Jedną z nich jest teoria H. Diersa. Podzielił on zaburzenia na wstępujące (pochodzące z dolnych części ciała) i zstępujące (od stawu skroniowo-żuchwowego), w których napięcie jest przenoszone przez układ prioproreceptywny. Dodatkowo powinnismy pomyśleć o taśmach mięśniowych jako zbiór połączonych ze sobą mięśni oraz powięzi działający jako jeden twór, w których to napięcie będzie przenosić się z jednej struktury na drugą.

Nie powinien nikogo dziwić fakt, iż zaburzenie w ustawieniu głowy czy również pracy stawów skroniowo-żuchowych będzie rzutować na resztę ciała. Wyniki badania na platformie dynamometrycznej potwierdzają pogląd, że zaciskanie i niestabilność okluzyjna są związane ze zmianami bocznego rozkładu masy ciała. Zazwyczaj ciężar ciała zostaje przesunięty na stronę przeciwną w stosunku do strony zaciskanej. Wraz z mocniejszym zaciskaniem zębów zauważalne jest mocniejsza aktywacja mięśni w obrębie szyi w tym szczególnie mięśnia MOS (mostkowo-obojczykowo-sutkowatego), być może wynika ona z odruchu na rozciąganie i centralnej kontroli związanej z nerwem trójdzielnym (m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego). 

Dodatkowe badania w tej dziedzinie zweryfikowały tą hipotezę dochodząc do wniosku, że mięśnie w obrębie szyi równoważą i wpływają na pozycję głowy, aby uzyskać płynniejsze ruchy żuchwy.

Słyszałem kiedyś o klasyfikacji Angle’a, co to takiego?

Jest to klasyfikacja stosowana przez ortodontów do oceny ułożenia zębów pomiędzy górnym, a dolnym łukiem. Wyróżniamy w niej cztery klasy:

W klasyfikacji Angle`a można wyróżnić klasy:

• Okluzja idealna – brak konieczności interwencji ortodonty, charakteryzuje się obecnością wszystkich zębów stałych, prawidłowym ułożeniem żuchwy w stosunku do szczęki i prawidłowym ułożeniem pierwszych trzonowców stałych górnych i dolnych.
• I klasa Angle’a (okluzja normalna) – Łuki zębowe są względem siebie ułożone prawidłowo, a nieprawidłowości dotyczą jedynie przedniego górnego odcinka szczęki.
• II klasa Angle’a (okluzja dystalna) – guzek górnego pierwszego trzonowca w tym wypadku rzutuje pomiędzy dolnego drugie przedtrzonowca i pierwszego trzonowca. Występuje tu wada dotylna, m.in. tyłozgryz.
• III klasa Angle’a (okluzja mezjalna) – charakteryzuje się tym, że guzek górnego pierwszego trzonowca rzutuje pomiędzy pierwszego i drugiego dolnego trzonowca. Występuje wada przednia, m.in. przodozgryz.

Brzmi bardzo skomplikowanie, dlatego poniżej umieszczamy rycinę, która w bardziej klarowny sposób wyjaśni nam klasę Angle,a. 

Dlaczego o tym piszę?

Istnieją badania naukowe mówiące o wzajemnej korelacji pomiędzy parametrami chodu, a rodzajem występowania klas wady zgryzu u pacjenta. Osoby z II klasą prezentują przeniesienie środka ciężkości bardziej do przodu, a osoby z III klasą przenosiły środek ciężkości bardziej do tyłu w trakcie fazy podparcia.

Można zatem uznać, że zmiana ustawienia żuchwy w wadach zgryzu spowodowała odmienne ułożenie mięśni głowy i szyi, a tym samym upośledzenie koordynacji ciała prowadzące do zmian w równowadze chodu. Ponadto można sądzić, że niezrównoważone położenie szczęk powoduje modyfikacje położenia środka ciężkości ciała, dlatego pacjenci z wadą zgryzu próbują kompensować zaburzenie równowagi, wykonując większą liczbę szybszych kroków. 

Z drugiej strony szybki rytm chodu i skrócony cykl chodu mogą wynikać z faktu, że pacjenci z wadą zgryzu mają obniżoną stabilność ciała, a gdy podnoszą stopę, ich równowaga ciała zostaje zachwiana, a gdy nie są w stanie złapać stabilności, są zmuszeni szybko stąpać ponownie po ziemi. 

Dodatkowo badanie przeprowadzone przez Bardelliniego i in. wykazali, że leczenie wad zgryzu ma pozytywny wpływ na postawę i równowagę dzieci. Według meta analizy (przeglądu prac naukowych) przeprowadzonych przez A.Solano wykazano, że aż w 66 procent badań wykazuje zależność pomiędzy wadą zgryzu, a postawą ciała. 

Podsumowanie

Prawidłowa postawa ciała to nie tylko odpowiednio silne mięśnie oraz pełny zakres ruchu w stawach. Jak widzimy na podstawie badań, na odpowiedni chód czy utrzymanie głowy w prawidłowy sposób wpływ również może mieć odpowiedni zgryz. Nie zawsze jest on główną przyczyną dolegliwości dziecka, lecz nie możemy go pominąć w postępowaniu fizjoterapeutycznym. 

Piśmienictwo:

Diers H: Wady zgryzu a postawa ciała; Międzynarodowy Dzień Inwalidy 2017.

Haralur S, Al-Gadhaan S, Al-Qahtani A, Mossa A, Al-Shehri W, Addas M. Influence of functional head postures on the dynamic functional occlusal parameters. Ann Med Health Sci Res. 2014 Jul;4(4):562-6.

Karłowska I. Klasyfikacja Angle’a. In: Karłowska I., editor. Zarys Współczesnej Ortodoncji. Podręcznik dla Studentów i Lekarzy Dentystów. PZWL Wydawnictwo Lekarskie; Warszawa, Poland: 2022. pp. 159–162. Warszawa, 4.

Różańska-Perlińska D, Jaszczur-Nowicki J, Kruczkowski D, Bukowska JM. Dental Malocclusion in Mixed Dentition Children and Its Relation to Podal System and Gait Parameters. Int J Environ Res Public Health. 2023 Feb 3;20(3):2716 link

Bardellini E, Gulino MG, Fontana S, Amadori F, Febbrari M, Majorana A. Can the Treatment of Dental Malocclusions Affect the Posture in Children? J Clin Pediatr Dent. 2022 May 1;46(3):241-248.