Obniżone napięcie u dziecka – czy faktycznie potrafimy je ocenić?
Często stawianym wnioskiem przez klinicystów dotycząca dzieci jest „obniżone napięcie mięśniowe” lub hipotonia mięśniowa. Wniosek ten lub bardziej obserwacja zostaje postawiony zarówno niemowlakom oraz dzieciom starszym. Przy czym u tych drugich często słowa zostają zminimalizowane do frazy „moje dziecko jest słabe”. Czym jest napięcie mięśniowe oraz czemu przez specjalistów jest aż tak mocno badane? Oraz czy faktycznie potrafimy je określić? Na te pytanie postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym artykule.
Czym jest napięcie mięśniowe?
Tonus mięśniowy lub napięcie mięśniowe jest zazwyczaj rozumiany jako toniczna aktywność mięśni przeciw grawitacji lub opór na ruch bierny. Termin ten nie jest dobrze zdefiniowany, a ocena jest zazwyczaj subiektywna. Zmniejszony opór na ruch obserwowany u osób z niskim napięciem mięśniowym lub hipotonią nie jest spowodowany brakiem lub zmniejszoną reakcją na rozciąganie, ale może wynikać ze złożonej interakcji między obwodami nerwowymi we wrzecionie mięśniowym, rdzeniu kręgowym i mózgu.
Niejednokrotnie zdarza się, iż część rodziców dostaje diagnozę u swojego dziecka: „obniżone napięcie mięśniowe w centrum, a podwyższone na obwodzie”.
Hipotonię można najlepiej opisać jako trudności w utrzymaniu kontroli postawy i poruszaniu się wbrew grawitacji (aktywny tonus mięśniowy), a także zmniejszony opór na ruch bierny. Hipotonie zazwyczaj dzielimy na dwa typy: hipotonie centralną oraz obwodową. Hipotonia centralna jest wtórna do uszkodzeń nadrdzeniowych/nadsegmentalnych mózgu, pnia mózgu lub połączenia szyjnego rdzenia kręgowego. Obejmuje niemowlęta z chorobami układowymi, encefalopatiami, zespołami genetycznymi i nieprawidłowościami mózgu, a także opóźnionym rozwojem bez jawnej patologii mózgu. Hipotonia obwodowa lub jednostek ruchowych obejmuje uszkodzenie komórek rogów przednich (np. rdzeniowy zanik mięśni), nerwów obwodowych, połączenia nerwowo-mięśniowego lub mięśnia.
Dlaczego warto określić napięcie mięśniowe dziecka?
Zarówno zwiększone jak i obniżone napięcie mięśniowe niesie ze sobą szereg ograniczeń. W podwyższonym napięciu mięśniowym głównie mamy do czynienie z przykurczami, ograniczonym rozwojem motorycznym oraz bólem. Dzieci hipotoniczne mają problem z słabą stabilnością stawów, nieprawidłową postawą oraz zmniejszona tolerancja na aktywność fizyczną.
Czy moje dziecko może mieć zarówno wzmożone oraz obniżone napięcie mięśniowe?
Niejednokrotnie zdarza się, iż część rodziców dostaje diagnozę u swojego dziecka: „obniżone napięcie mięśniowe w centrum, a podwyższone na obwodzie”. Opinia ta budzi niejednokrotnie zakłopotanie wsród rodziców, i nie ma co się dziwić. W przypadku problemu z napięciem mięśniowym organizm próbuje znaleść odpowiednie rozwiązanie. Często zdarza się, iż wyniku „słabych” mięśni posturalnych odpowiedzialnych za utrzymanie postawy oraz stabilizacji centralnej, organizm wzmaga napięcie mięśniowe w częściach dystalnych. Właśnie na kończynach szczególnie mamy do czynienia z mięśniami odpowiedzialnymi za lokomocje. Niestety taka sytuacja doprowadza do błędnych wzorców motorycznych, które wymagają rehabilitacji.
Jak badać napięcie mięśniowe?
Przeglądając literaturę naukową nie napotkamy jednej idealnej metody określającej napięcie mięśniowe. Naukowcy podkreślają złożoność tego zagadnienia oraz bardzo duża dozę subiektywizmu w stosunku do ilościowej oraz jakościowej oceny. Dlatego nie można na podstawie tylko jednego testu być pewien trafności swojej diagnozy.
Jednym z branym pod ocenę napięcia mięśniowego są jego komponenty. Między innymi napięcie spoczynkowe badane poprzez: palpacje, bierny zakres ruchu, opór na ruch bierny. Oraz ocena napięcia aktywnego między innymi poprzez testy mięśniowe angażujące mięśnie posturalne np. : „pociągnięcie do siedzenia” i „zawieszenie brzuszne”.
Dodatkowo badacze stwierdzają zależność pomiędzy hipotonią, a wiotkością stawową czy też zmniejszoną siłą mięśniową, zaokrąglona postawa ramion, opieranie się o podpory, zwiększona elastyczność, słaba uwaga i motywacja.
Piśmienictwo:
Naidoo, Pragashnie. (2013). Towards evidenced-based practice – A systematic review of methods and tests used in the clinical assessment of hypotonia. South African Journal of Occupational Therapy, 43(3), 2-8. Retrieved September 30, 2024
Goo, M., Tucker, K. and Johnston, L.M. (2018), Muscle tone assessments for children aged 0 to 12 years: a systematic review. Dev Med Child Neurol, 60: 660-671. https://doi.org/10.1111/dmcn.13668 Govender, Pragashnie. (2013). Current practices in the assessment of hypotonia in children. South African Journal of Occupational Therapy. 43. 12-17.